BAHAGIAN
KEENAM : PERBANDINGAN SISTEM PENGURUSAN ISLAM, PENGURUSAN BARAT DAN PENGURUSAN
JEPUN
Dalam bahagian yang terdahulu, saya telah menyampaikan
maklumat berkaitan dengan Sistem Pengurusan Islam (SPI) dan Sistem Pengurusan
Konvensional (SPK) atau pengurusan Barat dan kali ini saya akan menjelaskan serba
sedikit berkaitan dengan Sistem Pengurusan Jepun (SPJ) dan di akhir penulisan
nanti akan dinyatakan perbezaan di antara ketiga-tiga sistem tersebut.
Perkara yang
menjadi perbincangan di kalangan para sarjana dalam bidang pengurusan adalah
keberkesanan sistem dan konsep pengurusan Jepun yang sangat berkesan malah
ianya menjadi ikutan dan contoh di seluruh dunia ketika ini.
Sebut saja Pengurusan
Kaizen atau 7QC Tools kita sudah terbayang satu kaedah pengurusan yang diterima
pakai dan dipraktikkan di pejabat kerajaan ataupun swasta sama ada di Malaysia
atau di negara-negara lain. Kesungguhan Jepun untuk meningkatkan gaya dan daya
pengurusannya, Edward Deming dan Joseph Juran telah diberi mandat untuk
membantu membangunkan infrastruktur Jepun selepas Perang Dunia Kedua sehingga
wujudnya satu sistem pengurusan yang akhirnya dikenali sebagai Total Quality
Management (TQM).
Seorang sarjana barat, Peter Ferdinand Drucker yang telah
menghasilkan lebih 40 buah buku dalam bidang pengurusan dan yang telah mempopularkan
kaedah Management By Objective (MBO)
melalui bukunya The Practice of Management membuat kajian tentang keberkesanan sistem pengurusan Jepun. Beliau menyatakan bahawa tiga faktor yang
diberikan penekanan dalam SPJ adalah membuat keputusan yang berkesan, keduanya mengharmonikan keselamatan pekerjaan dengan keperluan lain seperti produktiviti,
fleksibiliti dalam kos buruh, dan penerimaan perubahan dalam syarikat. Ketiganya,
Membangunkan pengurus
profesional muda.
SPJ lebih
mementingkan kerjasama dalam bertindak dan mementingkan kejayaan dalam satu
pasukan. Ia digambarkan seperti golongan petani yang lebih mementingkan kerjasama, kerja berpasukan, saling bergantung,
bekerja kuat, bergantung kepada musim, bertapak di sesuatu tempat, memerlukan
perancangan rapi, suka meniru dan membaiki ciptaan orang lain.
Kerana itu,
SPJ dilihat sebagai model pengurusan yang berkesan dan sesuai pada zaman ini.
Namun, perbandingan ketiga-tiga sistem pengurusan ini dilakukan untuk melihat
perbezaan di antara ketiga-tiganya dan apakah yang dapat dilakukan untuk
membantu meningkatkan sistem pengurusan kita.
Perbandingan di antara Pengurusan Barat, Islam dan
Jepun.
Umumnya
dapat dilihat bahawa SPK atau pengurusan barat lahir daripada falsafah ekonomi sekular yang lebih mementingkan keuntungan
produktiviti dan tidak memberikan perhatian kepada aspek agama, akhlak, budaya,
nilai, serta pembangunan insan dalam
perlaksanaannya.
SPK lebih mementingkan bagaimana organisasi dapat mencapai sasaran
produktivitinya dan mengembangkan kuasa. SPK juga lebih menjurus ke arah memaksimumkan produktiviti, kualiti dan keuntungan
dalam mencapai kemajuan dan kejayaan. Pengurusan barat mementingkan kelakuan
atau gelagat bermoral atau beretika mengikut keadaan tempat dan masa manakala
perkara yang berkaitan dengan agama dianggap sebagai peribadi.
Ia berbeza
dengan SPI yang meletakkan Tauhid sebagai asas
dalam sistem pengurusannya. SPI jika hendak dibandingkan dengan sistem-sistem
pengurusan yang lain nyata sekali jauh lebih sempurna kerana ianya bersifat
lengkap dan melengkapi (syumul) yang melibatkan aspek jasmani, rohani, dan
akal.
SPI berasaskan
kepada nilai yang pasti mendapat keredhaan Allah yang berpandukan sumber
Al-Quran dan Al-Sunnah dengan mengambilkira nilai kemanusiaan dan
kemasyarakatan. SPI bukan saja bermatlamatkan kejayaan di dunia malah ia juga
mendambakan kejayaan di Akhirat.
SPI memberikan
penekanan terhadap unsur-unsur dalaman manusia kerana Islam percaya bahawa bila
suburnya kekuatan dalaman maka ia akan memberikan kekuatan kepada jasad dan tindakan.
Kewujudan Pengurusan Barat, Islam dan Jepun.
Telah
dinyatakan dalam bahagian terdahulu iaitu SPI telah lama wujud iaitu pada zaman
Rasulullah lagi yang berkembang seiring perkembangan Islam pada zaman itu. SPI dibangunkan
dengan berpandukan Al-Quran dan ia diubahsuai mengikut suasana, zaman dan
tempat bermula pada zaman pemerintahan Khulafa’ ar-Rasyidin sehinggalah ia
mencapai kegemilangannya pada zaman Khalifah Uthmaniah.
SPK mula wujud
ketika zaman Revolusi Industri, zaman yang pada ketika itu mementingkan
produktiviti daripada kepentingan dan kebajikan pekerja. Manakala SPJ bermula selepas
perang dunia kedua di atas kemahuan rakyat Jepun untuk membangunkan kembali negara
mereka yang musnah dan ianya lahir daripada sikap masyarakat Jepun yang rajin
dan suka hidup bekerjasama di antara satu sama lain.
Perbandingan
Konsep-konsep Pengurusan Islam, Barat dan Jepun
Perbezaan yang
besar wujud di antara falsafah dan matlamat pengurusan barat dan Jepun dengan
Islam di mana matlamat pengurusan barat dan Jepun hanya mementingkan dunia
semata-mata manakala pengurusan Islam menggandingkan urusan dunia seiring
dengan urusan akhirat.
Jika dilihat daripada pengurusan Barat
dan Jepun, kedua-duanya hampir mempunyai kesamaan daripada beberapa sudut, di
antaranya kedua-duanya menggunakan etika kerja dan profesionalisme sebagai alat untuk mendapatkan keuntungan
material. Matlamat mereka terbatas hanya untuk mencapai kejayaan di dunia
sahaja. Andai mereka telah mencapai sasaran maka mereka akan merancang dan
merencana strategi baru untuk mencapai kejayaan atau pun hasil yang lebih baik
daripada sebelumnya.
Manakala SPI
meletakkan matlamatnya adalah untuk mencapai keredhaan Allah S.W.T. dengan
menggunakan bahan dan sumber yang dimanfaatkan untuk mencapai matlamat dan
kesejahteraan ummah.
Daripada sudut pekerja, SPK dan SPJ berpegang kepada konsep “pekerja
adalah pekerja” yang mana ia mewujudkan pemisahan di antara pekerja dan pihak
pengurusan. Pekerja akan terus bekerja bagi mencapai matlamat organisasi tetapi
ia tidak dilihat sebagai sebahagian daripada organisasi sehingga memungkinkan
berlakunya mogok dan bantahan daripada pekerja.
Namun, pengurusan Islam dan pengurusan Jepun mempunyai persamaan iaitu
pekerja adalah aset terpenting organisasi kerana pekerja yang menentukan jatuh
bangunnya sesebuah organisasi. Maka kebajikan pekerja diberikan keutamaan.
Perkara yang membezakan antara pengurusan Islam dan Jepun adalah SPJ mengamalkan
konsep “Life – Long Employment” iaitu konsep yang
menganggap diri mereka sebagai “hak milik” organisasi dan taat setia yang tidak
berbelah bahagi kepada organisasi sehingga mati. SPI pula selain seorang insan,
manusia juga adalah seorang khalifah di muka bumi yang diberi tanggungjawab
untuk memakmurkan bumi dan umat manusia sejagat. Tujuan jangka pendek SPI
adalah untuk mencapai untung atau rugi dan tujuan jangka panjang adalah untuk kemakmuran
ummah.
Kesimpulan
Melalui
perbandingan di antara ketiga-tiga sistem pengurusan ini, kita dapat simpulkan
bahawa SPI adalah sistem pengurusan yang berterusan sehingga ke akhirat
manakala SPK dan SPJ lebih mementingkan kejayaan di dunia dan mencapai produktiviti
yang disasarkan. Namun, tidak dapat dinafikan juga bahawa walaupun SPJ dan SPK
memberikan keutamaan kepada kejayaan di dunia, kedua-dua falsafah pengurusan
ini adalah melalui ‘tools’ dan kaedah
yang telah direka dan mampu membantu untuk memperkasa dan memperkemas sistem
pengurusan kita.
Di sinilah
pentingnya untuk kita menggabungkan kesemua sistem ini bagi menaik taraf sistem
pengurusan berorganisasi. Perbezaan yang wujud di antara sistem pengurusan ini
perlulah di ambil perhatian untuk mengambil nilai yang positif bagi diterapkan
di dalam perlaksanaan pengurusan organisasi.
Perlaksanaan kaedah
TQM dan MBO dalam pengurusan organisasi perlu diteruskan namun ia perlu
diterapkan dengan nilai SPI yang meletakkan Allah matlamat utama pengurusan (perkara
yang berkaitan dengan TQM dan MBO akan diperjelaskan dalam bahagian yang akan
datang sebagai panduan berorganisasi dan merancang perjalanan organisasi dengan
berobjektif). Jika tidak maka ia tidak ada nilai pengurusan yang kita
laksanakan yang akhirnya hanya berakhir dengan kemenangan dan kejayaan di dunia
sahaja.
Akhirnya, Ezra
F. Vogel dalam bukunya "Why Japan is
No.1" telah merumuskan kehebatan negara Jepun yang mencapai taraf
dunia, adalah disebabkan oleh budaya yang diamalkan oleh masyarakatnya.
Apakah budaya yang
menjadi amalan mereka itu? Pertama ialah disiplin, masyarakat Jepun begitu
tinggi displin mereka dari segi ketepatan masa, kepatuhan kepada ketua,
kekemasan berpakaian. Keduanya teliti dalam setiap perbuatan. Ketiga ialah
kaizen iaitu pembaikan yang berterusan dan keempat ialah budaya cintakan ilmu. Budaya
ini wajar diterapkan di dalam diri kita kerana ia sememangnya selari dengan
kehendak Islam.
Wassalam
Ulasan
Catat Ulasan